ЯҢАЛЫКЛАР
Халыкара урманнарны яклау көнендә ТР Спас районының «Колосок» балалар бакчасында «Спас» тыюлыгы белгечләре һәм тәрбияче Осинцева Вера оештырган «Урман-табигать хәзинәсе» темасына бәйрәм чарасы узды. Уенчыклар һәм рәсемнәр ярдәмендә балалар кыргый һәм йорт хайваннары, аларның яшәү тирәлеге турында, агачлар һәм кошлар турында, табигатькә мәхәббәт һәм сакчыл караш турында сөйләделәр. балалар белән мастер класс үткәрделәр: пластилиннан тал ботагын ясап, аны картонга ябыштырдылар .
Ә «Төремкәй» балалар бакчасының өлкән, урта һәм әзерлек төркемендә тәрбияләнүчеләргә һәм һәм ТР Спас районының «1 нче Болгар урта гомуми белем бирү мәктәбе»нең 2 сыйныф укучыларына, «Спас» тыюлыгы белгече Мурзак Любовь урманның файдасы турында сөйләде. Шулай ук балалар белән викториналар үткәрделәр, табышмаклар әйтештеләр һәм урман турында «Урман ничек яши», «Халыкара урман көне» исемле фильмнар күрсәттеләр.
Үткәрелә торган чараларның максаты-кешеләр тормышында урманның эстетик, танып-белү, сәламәтләндерү, гамәли әһәмиятен ачу, урманнарны сакларга өйрәтү, балаларның урманда үз-үзләрен тоту нормаларын формалаштыру.
Бәйрәм ахырында , тыюлык тарафыннан февраль аенда уздырылган «Могҗиза ашханәсе» һәм «Гамәли иҗат җимеше» номинацияләре буенча оештырылган, «Һәр кошчыкка - безнең җимлек» исемле район конкурсында җиңүчеләргә, Татарстан Республикасының Биологик ресурслар буенча дәүләт комитетыннан грамоталар тапшырылды.
15-17 мартта ТР Биектау районының «Байтик» сәламәтләндерү-белем бирү комплексында " Яшь натуралист» фестивале узды. «Байтик» сәламәтләндерү-белем бирү комплексы республиканың 23 муниципаль берәмлегеннән 150дән артык экологик берләшмәнең, яшь натуралист түгәрәгенең катнашучыларын һәм җитәкчеләрен кабул итте.
Фестиваль кысаларында катнашучылар Россиядә һәм Татарстанда яшь натуралистлар хәрәкәтенең үсеш тарихы белән таныштылар, экология өлкәсендә фән эшлеклеләре белән очраштылар, төрле экскурсия программалары уздылар һәм төрле экологик юнәлешләр буенча практик дәресләр карадылар.
Әлеге республика күләмендәге экологик белем бирү фестивале эшендә, шулай ук ТР Биоресурслар буенча дәүләт комитетының биотөрлелек бүлеге белгече Слепченко Р. Р. катнашты. Ул Татарстан Республикасының Кызыл китабы һәм аеруча саклана торган табигый территорияләр буенча дәрес үткәрде.
Бөтендөнья кыргый табигать көне, нинди дә булса табигый ресурсларны саклауга багышланган күп кенә даталар кебек үк, агитацияләү-белем бирү көне булып тора. Көннең максаты-җәмгыятькә кыргый табигать проблемалары турында мәгълүмат җиткерү һәм аны саклауга чакыру.
Татарстан Республикасында Кыргый табигать көне кысаларында төрле акцияләр һәм балаларның иҗади эшләр конкурслары уза. Узган атнада республика тыюлыкларында үткәрелгән, хайваннарны һәм үсемлекләрне саклау буенча гамәли чараларга аерым игътибар бирелә.
Февраль ахырында, ТР Балтач районында конкурсның сайлап алу этабы узды. Анда катнашу өчен «Табигать белән дус бул!» девизы астында экологик темага материал әзерләргә кирәк иде!
Конкурска ТР Балтач районының 8 гомуми белем бирү мәктәбеннән, 16 балалар бакчасыннан һәм 6 башлангыч мәктәп-балалар бакчасыннан экология темасына барлыгы 144 рәсем һәм 13 презентация тапшырылган иде.
Татарстан Республикасының Биологик ресурслар буенча дәүләт комитеты хезмәткәрләре (Хаҗиев Р. К., Муллагалиев А. Н., Гарифуллин Н..Р.) һәм ТР Балтач районының «Мәктәптән тыш эшләр үзәге» методистлары (Бариева Р. Р., Галләмова А. Р.) катнашуында махсус оештырылган комиссия, иң яхшы иҗади эшләр авторларын – җиңүчеләрне билгеләде.
Кеше табигатькә аңлы һәм сакчыл карасын өчен, аның бу өлкәдә белемнәре булсын өчен, экологик тәрбия һәм белем бирүне кечкенәдән башлау яхшырак.
Моның өчен ТР Биоресурслар буенча дәүләт комитеты белгечләренә балалар бакчалары администрациясе һәм тәрбиячеләре ярдәм итә. Мәсәлән, күптән түгел Арча районының муниципаль бюджет мәктәпкәчә белем бирү учреждениесе "Васильев Божа балалар бакчасы"нда мәктәпкәчә яшьтәге балаларга экологик тәрбия бирү буенча алдынгы тәҗрибәне тарату максатыннан район семинары узды, анда «Ашыт» дәүләт тыюлыгы белгечләре Әхмәтҗанов Р. З. һәм Абдрахманова Г. И. катнашты, семинарга районның балалар бакчалары җитәкчеләре чакырылган иде.
Семинар кысаларында кунаклар балалар белән «Могҗизалы –су» һәм «Кышкы урман сукмаклары буйлап» дип исемләнгән квест-уенны карадылар, ташландык материалдан кошлар өчен җимлекләр ясау буенча мастер-класста катнаштылар.
Тыюлык белгечләре семинарда катнашучылар алдында чыгыш ясадылар, «Васильева Божа балалар бакчасы» тәрбиячеләре Сабирова Ләйсән Наил кызы һәм Сабирова Резеда Әгъзәм кызының бердәм эшен билгеләп үттеләр.
Тәрбиячеләр күп еллар дәвамында тыюлык белгечләре белән хезмәттәшлек итәләр. Яшь буынга экологик белем бирү буенча күпьеллык нәтиҗәле эшләре өчен, мәктәпкәчә белем бирү учреждениесе педагоглары Татарстан Республикасының Биоресурслар буенча дәүләт комитеты грамоталары белән бүләкләнделәр.
Кышның соңгы атнасында, урманда азык калдыклары ахырына якынлашканда, җимлекләр кую бик актуаль.
Шуңа күрә, мәсәлән, «Озын Алан» тыюлыгы хезмәткәрләре Тәтеш районы буенча комитетның районара бүлеге башлыгы С. А. Кирилов белән берлектә «Кышын кошларны ашатыгыз»дип исемләнгән дәрес-экскурсия үткәрделәр.
Тыюлык территориясендә Сөйки урта мәктәбе һәм Тәтеш шәһәренең 2 нче урта мәктәбе укучылары кошлар өчен җим салынган 20дән артык җимлек элделәр. Саф һавада балалар үләннәр салган хуш исле чәй һәм тәмле әйберләр белән сыйландылар. Табигатькә сәяхәт бик күңелле узды, балалар бик канәгать калдылар.
Ә Буа районында «Зөя буйлары» дәүләт тыюлыгы белгечләре Буа шәһәренең «Аерым предметларны тирәнтен өйрәнүле 1 нче урта гомуми белем бирү мәктәбендә» һәм Буа шәһәренең «Йолдызкай» балалар бакчасында «Җимлекләрне әзерләү һәм элү» темасына экологикдәресләр үткәрделәр.
Балаларны кошларны ашату үзенчәлекләре һәм җимлекләр ясау кагыйдәләре белән таныштырдылар. Шулай ук тыюлык белгечләре балаларга Буа районындагы аеруча саклана торган табигый территориянең әһәмияте һәм эшчәнлеге турында сөйләделәр.
Яшь буынга экологик тәрбия бирү кысаларында «Балтач» тыюлыгы хезмәткәрләре Салавыч авылындагы балалар бакчасында булдылар.
Балалар бакчасында белгечләр «Кыргый хайваннарны һәм әйләнә-тирә мохитне саклау» темасына экологик дәрес үткәрделәр, ә дәреснең икенче өлешендә балалар бакчасы тәрбиячеләре һәм тәрбияләнүчеләре белән берлектә тыюлык хезмәткәрләре авыл халкына экологик темага агитацияләү листовкаларын таратып, мәгълүматны җиткерделәр.
Листовкаларны балалар үзләре ата-аналар ярдәме белән ясадылар. Мондый чара балаларның үзләренә дә бик ошады һәм халыкта да зур кызыксыну уятты. Авыл халкы листовкаларны шатланып кабул итте һәм әйләнә-тирә мохитне саклау кагыйдәләрен сакларга вәгъдә бирде.
«Чиста болыннар» дәүләт табигать тыюлыгы белгечләре Чистай шәһәренең «Непоседа» исемле 7нче балалар бакчасында «ТР Кызыл китабы белән танышу»темасына тематик дәрес үткәрделәр. 5 - 6 яшьлек 26 тәрбияләнүче беренче тапкыр ТР Кызыл китабы турында күп кенә кызыклы нәрсәләр белделәр.
Дәреснең тагын бер максаты булып, балаларга Чистай районы территориясендә урнашкан «Чиста болыннар» тыюлыгы турында сөйләү иде. Тыюлык белгечләре балаларга ТР Кызыл китабы турында сөйләгәндә, Кызыл китапка кертелгән һәм тыюлыкта яшәүче хайваннар һәм үсемлекләр турында да сөйләделәр. Балалар бакчасында тәрбияләнүчеләргә табигатьне, хайваннарны ни өчен сакларга кирәклеген һәм мәсәлән, ата-аналар белән берлектә сыерчык оялары, җимлекләр ясап, балалар табигатькә ничек ярдәм итә алганнарынаңлаттылар.
Дәрес барышында балалар актив катнаштылар: сораулар бирделәр, нинди хайваннарны белүләре һәм күрүләре турында сөйләделәр. Дәрес ахырында хайваннар турында табышмаклар бәйгесе үткәрелде.
«Зөя» дәүләт табигый тыюлык белгечләре «Аеруча саклана торган табигый территория» темасы буенча, Яшел Үзән районының Әйшә урта мәктәбендә һәм Яшел Үзән шәһәренең 9 нчы лицеенда экологик дәресләр үткәрделәр.
2-3 сыйныф укучыларына ООПТ хәрефләренең нәрсә аңлатканын, ул территорияләрдә нәрсәнең “аеруча” сакланганын һәм алар ни өчен оештырылганын аңлаттылар. Дәресләрнең нәтиҗәләре буенча танып-белү уеннары-викториналар үткәрелде. Балалар кроссвордларны, ребусларны кызыксынып чиштеләр , күбесе өчен башта авыр булган ТР Кызыл китабына кертелгән сирәк төрләр буенча мәгълүмати карточкалар тутыруда үз көчләрен сынап карадылар.
Әйшә урта мәктәбенең 3 нче сыйныф укучылары: "Кешенең хәзерге тормышы бик интенсив һәм, кызганычка каршы, табигатькә зыян китерә. Шуңа күрә тыюлы зоналар оештырырга кирәк. Чөнки пластик шешәләр, консерва банкалары һәм башка көнкүреш чүп-чарларга абынмыйча, табигатьнең чиста почмакларын күрү һәркемгә рәхәт», – дигән фикергә килделәр.
«Спас» дәүләт табигать тыюлыгы белгечләре, Әлки районының Базарлы Матак урта гомуми белем бирү мәктәбе нигезендә узган, мәктәп укучыларының XXV Идел буе фәнни экологик конференциясендә катнаштылар.
Конференция берничә теманы берләштерде: «Биологик төрлелекне саклау», «Кеше организмына углекислый газның йогынтысы», «Кечкенә батарейка – әйләнә-тирә мохит өчен зур проблема», «Җәйге-көзге чорда күчмә кошларның үз-үзен тоту үзенчәлекләре», «Су ресурсларын саклау һәм рациональ файдалану».
Укучылар конференциягә үзләренең уникаль эшләрен әзерләп килделәр. Конференциядә катнашучыларның игътибарын ,Н. Дәүли исемендәге Базарлы Матак гимназиясе укучысы Мөхәммәткәримова Азалия “Кечкенә батарейка – әйләнә-тирә мохит өчен зур проблема” дигән чыгышы белән, җәлеп итте. Ул үз эшендә, батарейкаларның әйләнә-тирә мохиткә зарарлы йогынтысы турында сөйләде: « Батарейкада “чүп тартмасына ташларга ярамый” дигән маркировка булса да, респондентларның 95% ы батарейкаларны дөрес утильләштермәүнең әйләнә-тирәлеккә һәм халыкның сәламәтлегенә зыян китерүе турында хәбәрдар түгел”.
«Спас» тыюлыгы белгечләре су ресурсларын саклау һәм куллану, су биологик ресурсларын яңадан торгызу чаралары, табигатьтә суның роле турында лекция белән чыгыш ясадылар.
Чара ахырында конференциядә иң актив катнашучыларга Татарстан Республикасының Биологик ресурслар буенча дәүләт комитетының грамоталары тапшырылды.